تخلیة السربتخلیة السرب به معنی بی خطر بودن راه است که در شرط وجوب نماز جمعه و حج از آن بحث شده است. ۱ - معنای لغویتخلية السّرب به معنی بى‌مانع -بى‌خطر- بودن راه است. ۲ - مراد از تخلیة السربمراد از عنوان ياد شده بى‌خطر بودن مسير نسبت به جان، مال و آبرو است. ۳ - تخلیة السرب در فقهاز عنوان تخلیة السرب به مناسبت در باب صلات و حج ياد شده است. ۳.۱ - تخلیةالسرب و استطاعتاستطاعت، شرط وجوب حج و از ارکان آن، تخلية السرب است كه در صورت عدم حصول آن، حج واجب نيست و چنانچه با وجود خطر، حج بگزارد بنابر مشهور از حجة الاسلام كفايت نمى‌كند . ۳.۲ - تخلیةالسرب و نماز جمعهامام خمینی در تحریرالوسیله در ضمن بیان شرایط وجوب حج می‌نویسد: «ثالثها: الاستطاعة من حیث المال، وصحّة البدن وقوّته، وتخلیة السرب وسلامته، وسعة الوقت وکفایته.» [۴]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۳۹۲، کتاب الحج، القول فی شرائط وجوب حجة الاسلام، ثالثها.
بنابراین به عقیده ایشان در حصول استطاعت شرعی، علاوه بر استطاعت مالی، استطاعت بدنی و استطاعت زمانی، «استطاعت طریقی (نیز شرط است) به‌این‌ترتیب که در راه مانعی نباشد که با وجود آن، رسیدن به میقات یا تمام اعمال حج امکان نداشته باشد وگرنه حج واجب نیست. و همچنین است اگر بر جان یا بدن یا عرض یا مال خویش بترسد و راه فقط همین باشد یا همه راه‌ها این‌چنین باشند (که حج بر او واجب نیست)؛ و اگر راه دورتر ایمنی دارد باید از آن راه برود، و اگر در همه راه‌ها چنین ترسی وجود داشته باشد و لیکن با دورزدن در شهرهای دوردست که راه مکه حساب نمی‌شوند امکان رسیدن به حج باشد بنابر اقوی حج واجب نمی‌باشد.» [۵]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۰۰، کتاب الحج، القول فی شرائط وجوب حجة الاسلام، مسالة۴۲.
و «اگر باز کردن راه متوقف بر جنگ با دشمن باشد واجب نیست، اگرچه بداند که غالب می‌شود؛ و اگر راه باز باشد لیکن دشمنی نگذارد که او برای حج حرکت کند بعید نیست که جنگ با او با علم یا اطمینان و وثوق به اینکه سالم می‌ماند و غلبه پیدا می‌کند واجب باشد و البته مساله خالی از اشکال نیست.» [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۰۲، کتاب الحج، القول فی شرائط وجوب حجة الاسلام، مسالة۴۶.
به‌هرحال «اگر نزد او مالی باشد که برای حجش کفایت می‌کند، چنان که به علت نداشتن سلامت جسمی یا باز نبودن راه (عدم تخلیة السرب) نتواند حج برود اقوی آن است که تصرف در آن مال به‌طوری که او را از استطاعت بیندازد، جایز است.» [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۳۹۵، کتاب الحج، القول فی شرائط وجوب حجة الاسلام، مسالة۲۲.
از شرايط وجوب نماز جمعه- در فرض وجوب آن- بى‌خطر بودن مسير آن است . [۸]
اشاره السبق ص۹۷.
۴ - پانویس۵ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهبَ اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۳۹۵. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |